اشاره
قرآنکریم به فضیلت و ولایت امام علی (ع) تصریح کرده است. مفسران و اندیشمندان شیعه و نیز برخی از مفسران و علمای اهل سنت به شرح این آیات پرداخته و دلالت آنها را به عظمت و جایگاه رفیع امام علی (ع) مسلم دانسته اند. عظمت امام علی (ع) همواره مورد توجه تعداد زیادی از اندیشمندان اهل سنت قرار گرفته به طوری که علمای شیعه معمولاً برای اثبات ولایت امام (ع) از منابع اهل سنت بهره جسته اند، سپس با نقد و بررسی نظرات آنان دلایلی بر ولایت و فضیلت امام علی (ع) اقامه کرده اند. مقاله پیش رو نیز بر همین روال و به روش کتابخانه ای به بیان دیدگاه امام فخر رازی در این باره پرداخته و سپس به نقد و بررسی آرای وی می پردازد.
استناد به احادیث امام علی (ع)
فخررازی بر این باور است که در نمازهای یومیه باید آیة «بِسمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم» را به صورت جهر قرائت کرد و برای بیان نظریه خود به حدیث امام علی (ع) استناد می نماید. «کانَ علی بن ابیطالب (علیه السّلام) یقول: یا مَن ذکره شرفٌ للَّذاکرین؛[1] ای کسی که ذکرش موجب شرف برای ذکر کننده است» با توجه به این عبارت چگونه شایسته است برای انسان عاقل که آن را آهسته بخواند؟
فخر رازی سخن امام علی (ع) را بر دیگر اقوال ترجیح می دهد و این نشان دهنده آن است که به مقام علمی امام علی (ع) کاملاً واقف است.
شيعه كه باورهاي خود را از عقل و نقل؛ يعني قرآن و روايتهاي معتبر مي گيرد،
معتقد است كه مقامِ قانونگذاري تنها از آنِ خداوند متعال است و بس ؛ دليل
اين باور، آياتي از قرآن كريم است كه با صراحت تمام مي گويد: إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلَّهِ [1]؛ حكم كردن، فقط ويژه خداي متعال است.
زيرا حكم در هر امري جز از سوي كسى كه مالك و متصرف به تمام حقيقت آن باشدصحيح و عملي نيست. در تدبير امور عالم و تربيت بندگان هم، مالكى حقيقى و
مدبرى واقعى جز خداى سبحان وجود ندارد؛ بنابراين حكم هم به معناي حقيقي
كلمه، تنها از ناحيه خداوند متعال روا خواهد بود.[2]
ونيز معتقد است حقِّ تعيين پيامبر فقط مخصوص خداي سبحان است و نقش مردم نسبت به پيامبر و پيام الهي، ايمان آوردن و عمل نمودن و حفظ آن است و در محدوده انتخاب و نصب جانشين و رابط بين خدا و مردم، هيچكاره اند ؛ زيرا تنها خدا مي داند كه چه كسي صلاحيت، قابليت و توانايي انجام اين ماموريت رادارد: